|
Wieś Lasek-osada ludzi wolnych
(Stan wsi w tym okresie obrazuje pruska mapa Poznania-„Posen Sud”, wydana na początku XX w,, na podstawie pomiarów wykonanych w terenie w latach 1888-1890.) Po pruskim uwłaszczeniu w Lasku zaczął następować proces stopniowego „wycofywania się” rodzin polskich, mających swe „korzenie” w pobliskich wsiach. Rolnicy o takiej proweniencji woleli korzystnie sprzedać gospodarstwa w Lasku i przenieść się na ziemie bardziej urodzajne, w rodzinnej okolicy. Ich miejsce stopniowo zajmowali potomkowie Bambrów (Patzowie, Waltrowie, Magerowie i inni), którym ciasno robiło się już w pobliżu Poznania. Jeśli prześledzić dzieje rodów rolniczych, zamieszkujących dzisiejszy Lasek widać, że większość z nich osiadła w Lasku po 1850 r. i że tylko ród Aniołów można wiązać z pierwszymi laskowskimi osadnikami, wywodzącymi się z dóbr założycielki-Anny Radomickiej. Znany nam dzisiaj topograficzny kształt Lasku jest efektem drugiej fazy osadnictwa, o zdecydowanie bamberskim rodowodzie. Nowi nabywcy gospodarstw Laskowskich, pojawiający się od połowy XIX w. woleli bowiem przenieść swoje domostwa i zabudowania gospodarcze dalej od grząskich gruntów i wyziewów Bocianki, na tereny wyżej położone, a zatem zdrowsze. Przyzwyczajeni do gromadnego, efektywnego działania, potomkowie Bambrów zbudowali swoje domy szczytami do nowej drogi, wytyczonej po linii łagodnego wzniesienia, nad Bocianką. Ślady osadnictwa bamberskiego przetrwały w Lasku do dziś, łącznie z regularną ul. Jana III Sobieskiego, przy której pozostało jeszcze kilka gospodarstw rolnych. Jednak, chociaż w dziejach wsi Lasek można wyraźnie wyróżnić dwa okresy tworzenia osady („olenderski” w latach 1730-1850 i „bamberski” po roku 1850), to przez cały czas mieszkali tutaj obdarzeni osobistą wolnością rolnicy! Wolni mieszkańcy Lasku stworzyli rolniczą społeczność, której potomkowie, mimo licznych wojen, zaborów i politycznych przeciwności, utrzymali polskie gospodarstwa rolne w prawie niezmienionym kształcie do naszych czasów. Wszyscy, którzy mogą doszukać się w Lasku swoich przodków, powinni być z takiego rodowodu bardzo dumni! Izabella Szczepaniak
|
W
Wielkopolski
południowej z roku 1819 (w zbiorach Biblioteki Kórnickiej PAN) oraz
nieco późniejsza mapa Antona Freudenreicha z roku 1821 (w tych samych
zbiorach, na ilustracji obok), na których zaznaczono niewielkimi
punktami kilka istniejących już Laskowskich gospodarstw. W miarodajnym,
wydanym prawie 70 lat później opracowaniu historycznym, pióra Edmunda
Calliera pt:. „Powiat poznański pod względem dziejowym” (wydanym
w Poznaniu w roku 1887), na temat położenia wsi Lasek autor napisał(…):
„Na północnym wschodzie Wir, nad strugą, która z prawego brzegu wpada do
płynącego od Wysogotowa strumienia, rozciągają się holendry, zwane
Laskiem i graniczące od północy z Żabikowem, leżącem przy ujściu tej
strugi”… Wspomniana struga, to dzisiejsza lubońska „Bocianka”,
a przedstawiana sytuacja dotyczyła wsi Lasek po uwłaszczeniu,
przeprowadzonym przez władze pruskie w roku 1823. Co działo się
wcześniej? Pierwsi osadnicy, którzy na mocy kontraktu, zawartego
z Jaśnie Oświeconą Panią Anną z Radomickich Działyńską (s. v. Gurowską),
wytrwale karczowali olchowe zarośla nad bagnistą strugą, budowali
zagrody i zasiewali zbożem oczyszczone pola, nie długo cieszyli się ze
swoich gospodarstw i plonów, bo wkrótce przez Wielkopolskę zaczęły
przetaczać się obce wojska. Wielka armia Napoleona właśnie
w Wielkopolsce nabierała sił w drodze na Moskwę. Anna z Radomickach
Działyńska- Gurowska stała na czele poznańskich dam w czasie powitania
Napoleona w 1806 r., jej syn- Ksawery Działyński- jako reprezentant
Księstwa Warszawskiego, był obecny w 1811 r. na ślubie Napoleona z Marią
Ludwiką. Ciężary wojny i wojennych dewastacji ponosiła ludność wiejska,
w tym także „olenderska” wieś Lasek. W okresie wojen napoleońskich na
osuszanych specjalnym systemem stawów gruntach laskowskich gospodarowało
(w przybliżeniu) już trzecie pokolenie „olendrów”. Wieś systematycznie
powiększała swój obszar, coraz bardziej zbliżając się do zwartej ściany
lasu, rozdzielającej tereny należące do Wir od granic poznańskiej wsi
Luboń. Po klęsce Napoleona i upadku Księstwa Warszawskiego, kiedy
w Wielkopolsce na 132 lata zapanowali prusacy, część mieszkańców Lasku
uzyskała całkowite prawo własności do uprawianej ziemi. Stało się to za
sprawą uwłaszczenia, wprowadzonego przez władze zaborcze ustawą
z roku 1823. Prawo do ziemi uzyskali jednak tylko ci rolnicy, którzy
posiadali tzw. gospodarstwa „sprzężajne’, czyli obejmujące przynajmniej
25 mórg magdeburskich (6,4 ha). Proces uwłaszczenia, odebrany przez
ludność wiejską jako krzywdzący dla najbiedniejszych, trwał
w Wielkopolsce długo, bo aż do lat 60. XIX wieku, jednak komasacja
gruntów, jaka dokonała się za sprawą pruskiej reformy rolnej przyczyniła
się do tego, że na terenie Lasku pojawiły się w XX w. duże gospodarstwa
rolne (obejmujące od 10 do nawet 80 ha), które, choć nie w całości,
przetrwały do naszych czasów!