Józef Thomas-zapomniany dzierżawca Żabikowa

odkrycia archiwalne uzupełniły życiorys zasłużonego społecznika 

Archiwa kryją w sobie ogromne zasoby informacji. Sztuka polega na tym, aby cierpliwie je odkrywać! Przekonałam się o tym poszukując śladów działalności Józefa Thomasa, który był jednym z organizatorów pracy organicznej w powiecie poznańskim, przez kilka lat dzierżawił majątek hr. Augusta Cieszkowskiego w Żabikowie i upowszechniał na naszym terenie wiedzę rolniczą, aktywnie angażując się w zakładanie i funkcjonowanie kółek rolniczych w Stęszewie, Wirach i Żabikowie. Ślad po Józefie Thomasie urywał się na początku 1914 r., kiedy to, mając już 74 lata, zrezygnował z dzierżawy folwarku i wyprowadził się wraz z rodziną z Żabikowa. (W jednym ze wspomnień o nim znalazłam nawet informację, że zmarł pod koniec 1913 r., co przyjęłam za wiarygodne!) Jakież więc było moje zdziwienie, kiedy w „Kurierze Poznańskim” natknęłam się przypadkowo na informację prasową, dotyczącą uhonorowania zasłużonego obywatela Mosiny-Józefa Thomasa- w listopadzie roku 1930! (Cytuję tekst archiwalny w całości) „Mosina. (Wysokie odznaczenia.) Wielce zasłużonemu i cenionemu obywatelowi naszego miasta b. nadleśniczemu p. Józefowi Thomasowi nadano za zasługi na polu społecznem oraz około rozwoju rolnictwa wysokie odznaczenie a mianowicie krzyż kawalerski „Polonia Restituta”. Uroczystego wręczenia dokonano w mieszkaniu p. Thomasa dnia 22 listopada, w obecności ks. prob. Krajewskiego, przedstawicieli władz miejskich z p. burmistrzem na czele, delegacji Tow. Powstańców i Wojaków i zaproszonych gości.” Oznaczało to, że Józef Thomas- żabikowski dzierżawca i społecznik, u schyłku swych lat zamieszkał w pobliskiej Mosinie! Idąc tym tropem odnalazłam zakończenie życiorysu zasłużonego Wielkopolanina, związanego pracą zawodową i społeczną z dziewiętnastowiecznymi mieszkańcami wsi: Żabikowo, Lasek i Luboń, które wówczas nie tworzyły jedności administracyjnej… W mosińskich Wiadomościach Parafialnych z roku 1931 natknęłam się na wspomnienie pośmiertne, poświęcone J. Thomasowi, które warto przytoczyć w tym miejscu (cyt.):..”Śp. Józef Thomas pożegnał się z tym światem w środę 19.08.1931 r. w wieku 89 lat. Sędziwy ten starzec dobrze był zanany wszystkim mieszkańcom Mosiny dla prawości charakteru, zasług obywatelskich i gorącego przywiązania do Kościoła. Za czasów zaborczych brał żywy udział w organizacjach narodowych i zawodowych. Był współzałożycielem pierwszego Kółka Rolniczego w Dolsku, za co z okazji 60. rocznicy założenia tej organizacji rolniczej został mianowany członkiem honorowym Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych i udekorowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Krzyżem Zasługi. Był dalej członkiem Sokoła w Poznaniu, „Stelli” i Towarzystwa Przyjaciół Nauk, zasiadał też w komisjach wyborczych. Za wszystkie te zasługi, położone około sprawy narodowej w czasach niewoli, otrzymał w roku 1930 wysoki zaszczyt Kawalera Orderu Polonia Restituta. W roku 1925 miasto Dolsk mianowało go obywatelem honorowym, a to za pomoc udzieloną temu miastu w r. 1865, podczas groźnego pożaru, który większą część miasta obrócił w perzynę. W Polsce wyzwolonej był członkiem Tow. Powstańców i Wojaków a na zebrania Kółka Rolniczego w Mosinie uczęszczał prawie do samego końca. Mimo zasług rozlicznych śp. J. Thomas pozostał człowiekiem skromnym. Nie narzekał na to, że w skutek dewaluacji stracił cały swój majątek, który mógł mu zapewnić spokojną starość, bo wiedział, że inni daleko więcej, bo krew swoją dla Ojczyzny poświęcili. Cieszył się i radował, że mu Pan Bóg pozwolił się doczekać zmartwychwstania Polski, dla której całe życie pracował. (…)O popularności, jaką cieszył się śp. J. Thomas świadczy najlepiej jego pogrzeb, w którym wzięli udział nie tylko krewni i znajomi zmarłego oraz obywatelstwo miasta Mosiny z p. burmistrzem i Radą Miejską na czele, lecz także przedstawiciele wszystkich organizacji miejscowych. Z pozamiejscowych stowarzyszeń wymienić należy : Towarzystwo Wielkopolskich Kółek Rolniczych, którego przedstawiciel p. hr. Łubieński wygłosił przy trumnie piękne przemówienie o zasługach zmarłego, dalej Kółka Rolnicze z Czempinia, Dolska, Kościana i Śremu. W orszaku żałobnym zauważono także p. p. hr. Żółtowskiego, konsula Kęszyckiego i burmistrza miasta Dolska.”…. Na podstawie tych informacji zwróciłam się z prośbą do Urzędu Stanu Cywilnego w Mosinie, o sprawdzenie wpisów w ewidencji osób zmarłych. Dzięki uprzejmości Kierownika USC w Mosinie- p. Marzeny Obst udało się ustalić, że w dokumentach urzędowych zachował się akt zgonu na nazwisko Józef Antoni Thomas, który zmarł w Mosinie 19. 08. 1931 r. W akcie zgonu znajduje się wpis : „emerytowany nadleśniczy i były dzierżawca dóbr Józef Antoni Thomas, mąż zmarłej Anny z Malinowskich”. Przy okazji na jaw wyszedł fakt, że podano inne miejsce urodzenia Thomasa i w mosińskich dokumentach figuruje „Żabikowo” zamiast „Krzesiny”, co może świadczyć, że w chwili śmierci nie było już przy nim najbliższej rodziny, ale otoczenie pamiętało, że był dzierżawcą majątku Żabikowo… Order Polonia Restituta (Odrodzenia Polski) jest, po Orderze Orła Białego, drugim w hierarchii najwyższym cywilnym odznaczeniem polskim. Ustanowiony został przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 4 lutego 1921 roku jako symbol odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności w 1918 roku. Orderem tym odznaczani mieli być obywatele, którzy zasłużyli się ojczyźnie wybitną twórczością na polu nauki, wynalazczości, kultury i sztuki, wyjątkową sumiennością w pracy, ofiarnością i poświęceniem, działalnością filantropijną i działaniami na rzecz rozwoju kraju. Wyróżnieni tym orderem byli m.in. tacy wybitni Polacy jak: Karol Szymanowski, Władysław Reymont, Leon Wyczółkowski, Stefan Żeromski, gen. Władysław Sikorski, gen. Lucjan Żeligowski, Eugeniusz Kwiatkowski. Pośród tego grona najlepszych z najlepszych znalazł się u schyłku pracowitego życia skromny, wielkopolski społecznik- Józef Thomas, którego postać jest ze wszech miar godna upamiętnienia. Powinni poznać jego życiorys zarówno mieszkańcy Lubonia jak i Mosiny. W naszym mieście powinna znaleźć się ulica z jego nazwiskiem. Powinna, ale pewnie się nie znajdzie…

 Izabella Szczepaniak

                                                                          <do góry